Przykłady uszkodzeń opon

Opona jest jednym z najważniejszych elementów samochodu, jest elementem łączącym nasz pojazd z powierzchnią drogi, to na niej skupia się pierwszy kontakt z podłożem. Na oponach skupiają się siły wynikające z przeniesienia ciężaru samochodu, odpowiadają za podstawową amortyzację pojazdu, za przenoszenie sił napędowych, za siły hamowania i skrętu. Ich zadaniem jest nie tylko odprowadzenie wody i zapewnienie dobrej przyczepności podczas deszczu, ale także w innych warunkach. Opony muszą zapewniać odporność na nadmierne ścieranie w wysokich temperaturach i zachowanie swoich parametrów oraz odpowiedniej twardości przy niskich temperaturach. Dlatego z pozoru prosty element naszego pojazdu jest w rzeczywistości skomplikowaną i skupiającą w sobie wiele technologi częścią samochodu. Opony odpowiadają za nasze bezpieczeństwo podczas ciągłej eksploatacji pojazdu nie tylko w czasie dynamicznej jazdy, czy nagłym hamowaniu. Pamiętajmy że opony przenoszą ogromne obciążenia, są często rozpędzane do prędkości niedostosowanych i niezgodnych z ich parametrami, są narażone na nagłe uszkodzenie w przypadku najechania na niebezpieczne przedmioty. Dlatego należy zwrócić uwagę na ich stan i jakość. a także pamięta, że często z pozoru wyglądające na niegroźne uszkodzenie opony może doprowadzić do wypadku drogowego. Każdy kierowca w swojej karierze spotkał się zapewne dziurą w drodze, której nie sposób było ominąć. Zawsze w takim przypadku, pierwsze uderzenie skupione jest właśnie na oponie. Opony są elementem zawsze sprawdzanym podczas corocznego przeglądu technicznego samochodu. Diagności zwracają uwagę nie tylko na stopień ich zużycia, ale także na każde nawet najdrobniejsze uszkodzenia. Warto więc regularnie kontrolować stan opon we własnym zakresie. Poniżej przedstawiamy przykłady zużycia i uszkodzenia opon z, którymi spotkaliśmy się w naszej wieloletniej praktyce. Uszkodzenia te całkowicie dyskwalifikują oponę z dalszej eksploatacji są jednak dosyć często spotykane i znane w zakładach wulkanizacyjnych.

1. Opona zużyta w trakcie normalnej eksploatacji.
Zużycie opony wynika z normalnej eksploatacji , na przedstawionym zdjęciu widać wskaźnik zużycia TWI (1,6mm), w tym przypadku opona zużyta jest w sposób jednolity, na całej szerokości i obwodzie bieżnika. Wskaźnik zużycia TWI jest widoczny w kilku miejscach na obwodzie opony.
2. Opona zużyta w trakcie nadmiernej eksploatacji.
Zużyta w wyniku nadmiernej eksploatacji, bieżnik został całkowicie zużyty, w takim przypadku opona była używana nawet po przekroczeniu wskaźników zużycia TWI.
3. Zużycie okrągłe
Zużycie okrągłe (w strefie barków) występuje, gdy wysokość pozostałego bieżnika na środku opony jest wyższa niż po bokach.
4. Zużycie wklęsłe
Zużycie wklęsłe w środkowej części bieżnika powstaje najczęściej w trakcie użytkowania pojazdu ze zbyt wysokim ciśnieniem w kołach. Opona jest wypychana pod wpływem ciśnienia wewnętrznego, powodując zużycie środkowej części bieżnika w trakcie kontaktu opony z powierzchnią drogi.
5. Zużycie miejscowe
Zużycia miejscowe mogą być spowodowane jakością opony, ale najczęściej są wynikiem nagłego hamowania na zablokowanych kołach. występuje to w  samochodach niewyposażonych w system zapobiegający blokowaniu się kół podczas hamowania (ABS), lub z uszkodzonym systemem ABS. Widoczne jest wtedy intensywne zużycie opony na części jej obwodu.
6. Zużycie niesymetryczne
W tym przypadku mamy do czynienia z zużyciem opony polegającym na szybszym zużyciu jednej ze stron bieżnika w porównaniu z drugą. Związane może to być z nieprawidłową zbieżnością kół, lub ustawieniem kąta koła.
7. Ząbkowanie
Zużycie to polega na nierównomiernym ścieraniu klocków bieżnika. Intensywność tego zużycia może być różna i zależy wielu czynników, takich jak: niewłaściwe ciśnienie i obciążenie samochodu, błędnie dopasowane modelu opony do pojazdu i typu jego układu zawieszenia, źle dobrany indeks prędkości i nośności, uszkodzenia układu zawieszenia pojazdu. Opony zząbkowane są uciążliwe w użytkowaniu, generują drgania i hałas.
8. Deformacja na boku opony, wybrzuszenie
Uszkodzenie takie jest związane z pęknięciem nitek osnowy. Osnowa składa się z wielu warstw kordu wykonanego z np. wiskozy, poliamidu włókna szklanego lub innych materiałów, ułożonych pod różnymi kątami w zależności od rodzaju opony.
9. Uszkodzenie stopki
Opona w miejscu styku z obręczą (felgą) posiada kołnierz (stopkę). Prawidłowe ukształtowanie stopki zapewnia równe przyleganie do obręczy, a w przypadku opon bezdętkowych także uszczelnienie. Stopka dodatkowo wzmocniona jest biegnącymi obwodowo drutami utrzymującymi oponę na feldze. Częstym zjawiskiem jest uszkodzenie tej części opony. W tym przypadku montaż opony staje się niemożliwy ze względu na ryzyko rozerwania opony oraz brak możliwości uszczelnienia. Uszkodzenie takie może powstać w trakcie złego montażu, bądź użycia nieprawidłowych narzędzi.
10. Przecięcia, rozdarcia na boku
Częstym uszkodzeniem jest przecięcie bądź rozdarcie boku opony np. podczas najechania na ostry kamień, czy krawężnik. Zdarza się też, że opona zostaje całkowicie rozdarta i poszarpana podczas długotrwałej jazdy bez powietrza.

11. Uszkodzenie opasania opony
Opasanie jest warstwą kordu ułożoną obwodowo, wykonaną z nierozciągliwego materiału. Jej zadaniem jest zapobieganie deformacjom czoła opony pod wpływam działających sił i usztywnienie czoła opony. W przypadku uszkodzenia opasania mamy do czynienia z zniekształceniem opony, przyjmuje ona wtedy np. jajowata lub pofalowany kształt. Jazda na takiej oponie jest łatwo zauważalna ponieważ powodowane przez nią wibracje i drgania przenoszone są na cały pojazd.
12. Odklejenie bieżnika, separacja elementów opony
Poszczególne warstwy opony w procesie produkcji są kolejno nakładane i łączone na gorąco. Zdarza się, że w trakcie użytkowania pod wpływem działających na oponę sił następuje rozwarstwienie elementów opony bądź oderwanie fragmentu bieżnika.
13. Stopniowe działanie ozonu
Zawartość ozonu w atmosferze jest stosunkowo mała (kilka stumilionowych części), jednak wchodzi on szybko w reakcję z elastomerami stosowanymi w mieszankach gumowych. Reakcja zachodzi na powierzchni, do głębokości ok 20 µm, gdyż ozon nie ma dużej zdolności wnikania w materiał, jednak wraz z naprężeniami występującymi w czasie składowania bądź użytkowania prowadzi do powstania pęknięć, odsłaniających nowe warstwy materiału, który nadal jest narażony na działanie ozonu. Pęknięcia mogą pogłębić się nawet o 1 mm w ciągu kilku tygodni ekspozycji na powietrzu atmosferycznym, przy normalnej zawartości ozonu. Atak ozonowy jest  problemem w przypadku boków opon, gdyż odkształcenia i naprężenia opon są duże nie tylko w okresie składowania ale także użytkowania. Aby uniknąć tego zjawiska firmy produkujące opony stosują dodatki (antyozonaty) do mieszanek gumowych utrudniające reakcję chemiczną.
14. Utlenianie opon
Utlenianie jest normalnym procesem powodującym starzenie gumy w wyniku reakcji z tlenem zawartym w powietrzu. Utlenianie jest procesem, który przebiega wolniej w stosunku do ataku ozonowego, ponieważ tlen przed wejściem w reakcję musi wniknąć na określoną głębokość. W porównaniu z działaniem ozonu, utlenianie nie powoduje pęknięć, jednak materiał staje się kruchy a w trakcie użytkowania pęka w wyniku ugięć. W wyniku utleniania guma staje się twardsza i bardziej krucha. Wzrost tego procesu nasila się w wyższych temperaturach. W przypadku wzrostu temperatury o 10 stopni Celsjusza mamy do czynienia z dwukrotnym wzrostem tempa utleniania. . Podobne procesy zachodzą w zbyt niskich temperaturach, zbliżających się do temperatury zeszklenia danej mieszanki gumy.
15. Fotodegradacja
Na stan i zmiany w strukturze gumy ma wpływ również światło słoneczne i promieniowanie UV. Fotodegradacja powoduje stopniowe przerwanie łańcuchów cząsteczkowych. To zjawisko dotyczy nie tylko opon wykonanych z mieszanek kauczuków naturalnych ale także z mieszanek syntetycznych.
Oglądając opony, cześć opisanych uszkodzeń jest łatwa do rozpoznania we własnym zakresie, jednak w przypadku wątpliwości warto skorzystać z profesjonalnej oceny stanu ogumienia. Warto regularnie sprawdzać stan opon oraz ciśnienie powietrza w oponach, gdyż w dużej mierze sami jesteśmy odpowiedzialni za ich żywotność i nasze bezpieczeństwo na drodze.

Zbigniew Wilk